Έρευνες που έχουν διεξαχθεί στο εξωτερικό δείχνουν μια αλληλεπίδραση του προφορικού με το γραπτό λόγο, που άλλωστε είναι και η απεικόνισή του, και παρουσιάζουν μια σχέση ανάμεσα στην άρθρωση/φωνολογία του παιδιού και την ικανότητά του να μάθει ορθογραφία, γραφή και ανάγνωση.
Με αυτό έχοντας ως γνώμονα, αν για παράδειγμα δεν έχει καταφέρει να προφέρει σωστά κάποιους ήχους (για παράδειγμα αντικαθιστά το /ρ/ με /γ/) είναι αναμενόμενο να μην μπορεί να ξεχωρίσει στη λέξη ράγα με ποιο από τα δυο σύμβολα/γράμματα θα τη γράψει και θα βασίζεται στην οπτική εικόνα της λέξης παρά στην αντιστοιχία ήχου συμβόλου. Επίσης εξυπακούεται ότι στην ανάγνωση θα ακολουθεί το ίδιο μοτίβο, όπου θα έχει δύο γράμματα /ρ, γ/ που θα αντιστοιχούν σε ένα ήχο αυτό που μπορεί να προφέρει το /γ/ δηλαδή.
Στις εικόνες που ακολουθούν έχει απεικονιστεί η κυματομορφή των ήχων όπως την αντιλαμβάνεται το ανθρώπινο αυτί. Στην επιστήμη της λογοθεραπείας αυτή η απεικόνιση ονομάζεται format.
Η πολύτιμη πληροφορία που μπορούμε να συλλέξουμε από την παρατήρηση των formats είναι η ερμηνεία της φωνολογικής διαταραχής που μπορεί να εμφανίζουν συχνά τα παιδιά. Είναι εμφανής η ομοιότητα των δύο ήχων-φωνημάτων που τα παιδιά συχνά μπερδεύουν /ρ, γ/. Επίσης είναι ξεκάθαρο γιατί δεν μπερδεύουν το /σ / με το /γ/.
Απεικόνιση του ήχου /ρ/ από την πρώτη μωβ γραμμή ως την δεύτερη και του /α/ από τη δεύτερη ως την τρίτη μωβ γραμμή.
Απεικόνιση του ήχου /γ/ από την πρώτη μωβ γραμμή ως την δεύτερη και του /α/ από τη δεύτερη ως την τρίτη μωβ γραμμή.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το παιδί έχει διαταραχή στην ακοή του ή στην νοημοσύνη του, αλλά απλά έχει «καταχωρήσει» στην ακουστική του μνήμη τους δύο αυτούς ήχους ως παρόμοιους και δεν διακρίνει τις μικρές διαφορές τους. Για να μπορέσει το παιδί να ξεπεράσει την παραπάνω δυσκολία είναι απαραίτητη η έγκαιρη ένταξή του σε πρόγραμμα λογοθεραπευτικής παρέμβασης, όπου θα μάθει να διακρίνει και να προφέρει σωστά τους δυο αυτούς ήχους.
Όσο οι ενήλικες επεμβαίνουν διορθώνοντας το με παραινέσεις όπως «δεν το λες σωστά» μπορούν να οδηγήσουν στην άρνηση του παιδιού να προσπαθήσει και αργότερα να γίνει λιγομίλητο δεδομένου ότι δέχεται κριτική για τον τρόπο που εκφράζεται και τελικά θα δυσκολέψουν τη συνεργασία που είναι απαραίτητη στη λογοθεραπευτική διαδικασία.
Αν αυτό δε συμβεί κάποιοι ήχοι όπως για παράδειγμα το /ρ/, /λ/ και τα συριστικά /σ,ζ,ξ,ψ,τς,τζ/ μπορούν να παραμείνουν και να μη προφέρονται σωστά ακόμα και μέχρι την ενήλικη ζωή του. Ενώ η ορθογραφία των λέξεων να βασίζεται εξ ολοκλήρου στην οπτική του μνήμη και μόνο, κάτι το οποίο επιβαρύνει τον όγκο της σχολικής του μελέτης.
Απεικόνιση του ήχου /θ/ από την πρώτη μωβ γραμμή ως την δεύτερη και του /α/ από τη δεύτερη ως την τρίτη μωβ γραμμή.
Πιστεύω ότι όλοι έχουμε συναντήσει ενήλικες που αλλοιώνουν κάποιους από αυτούς τους ήχους. Αυτό δικαιολογείται δεδομένου ότι η επιστήμη της λογοθεραπείας είναι γνωστή ευρέως, στον ελλαδικό χώρο τα τελευταία δέκα χρόνια. Η γράφουσα θυμάται πολύ έντονα τα πρώτα χρόνια που είχε επιστρέψει από τις Ηνωμένες Πολιτείες, πόσο δύσκολο ήταν να κατανοήσουν παιδαγωγοί και γονείς πως ακριβώς γινόταν η λογοπαθολογική παρέμβαση.
Αυτό που ενδεχομένως δεν έχει γίνει ακόμα κατανοητό είναι ότι ενώ ζητείται από τους γονείς για την εγγραφή των παιδιών στο δημοτικό σχολείο ιατρικά έγγραφα, δεν περνά η Πολιτεία στη διαδικασία να ερευνήσει τη μαθησιακή ετοιμότητα των παιδιών, το οποίο είναι ρουτίνα για τα προηγμένα κράτη του εξωτερικού. Πρόκειται για μια διαδικασία η οποία χρησιμοποιεί σταθμισμένα εργαλεία από το Πανεπιστήμιο Αθηνών (π.χ. Αθηνά τέστ), που όταν γίνει έγκαιρα, μπορεί να βοηθήσει στην εξακρίβωση πιθανών δυσκολιών στα παιδιά και να οδηγήσει στην έγκαιρη παρέμβασή τους, η οποία μάλιστα καλύπτεται σε μεγάλο ποσοστό από τον ασφαλιστικό τους φορέα, και να αποφύγουμε την εξέλιξη τους σε μαθησιακή δυσκολία.
Θα ήταν συνετό για ένα παιδί στο νηπιαγωγείο, να θεωρήσουμε ότι τουλάχιστον η άρθρωση του προφορικού του λόγου, θα πρέπει να είναι «καθαρή» και η ικανότητα της διήγησης του επαρκής (να μπορεί να διηγηθεί τη μέρα του με σωστή χρονική αλληλουχία, αλλά και με προτάσεις οι οποίες θα έχουν Υ.Ρ.Α. χρονικούς και επιθετικούς προσδιορισμούς και ρηματικές φράσεις με σωστές καταλήξεις όσο αφορά τον αριθμό και το χρόνο) τουλάχιστον μέχρι τα Χριστούγεννα, ώστε να υπάρχει χρόνος για την παρέμβαση, πριν φτάσει στα θρανία της Α΄Δημοτικού.
Αν έχετε απορίες θα μπορούσατε να διαβάσετε και τον «Τρόπο με τον οποίο αρθρώνουμε λόγο». Ακόμα να μας στείλετε ένα σημείωμα με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ζητώντας διευκρινήσεις.
Είναι όμορφο να μαθαίνεις κάτι καινούργιο κάθε μέρα.