Γράφει η Ειρήνη Κιάμου Μ.Α. CCC-SLP, Speech Language Pathologist, University of Maryland USA
Επιστημονική υπεύθυνη των θεραπευτικών ομάδων «ΕΥΛΟΓΟΝ» & «ΘΕΡΑΠΕΙΑ=ΕΛΠΙΔΑ»
Άμισθος συνεργάτης της Παν. Κλινικής του Νοσοκομείου Παίδων «Παν & Αγλ. Κυριακού»
Τ. Καθηγήτρια του Τμήματος Λογοθεραπείας Ιωαννίνων
Όταν τα παιδιά μας στο νηπιαγωγείο μαθαίνουν να γράφουν, τα ασύμμετρα ή άκομψα γράμματα μοιάζουν φυσιολογικά. Πότε θα ανησυχήσει ένας γονιός; Μέχρι πότε αναμένουμε βελτίωση και σε ποιες περιπτώσεις θα χρειαστεί να κινηθούμε «διαφορετικά»;
Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα παιδιά είναι πάντα σαν φάροι που εκπέμπουν σήματα προς τους ενήλικες. Συχνά, όταν οι γονείς απευθύνονται (εύχομαι όχι αργά σε κάποιον ειδικό) αναρωτιόνται γιατί δεν εντόπισαν εγκαίρως τη δυσκολία του μικρού τους.
Η απάντηση είναι ότι η καθημερινή ρουτίνα, οι συνήθειες, η ένταση, το άγχος, οι ανασφάλειες μας αν είμαστε «καλοί» γονείς και η τάση να αποφεύγουμε ότι μπορεί να μας «ξεβολέψει», δημιουργούν ένα τοπίο ομίχλης που τα σήματα του «φάρου» χάνονται μέσα σε αυτό.
Επιστρέφοντας στην περίπτωση των παιδιών με δυσγραφία, κανένας χρόνος εξάσκησης δεν επαρκεί για να τα βοηθήσει να γράφουν ευανάγνωστα.
Θα προσπαθήσουμε να σας παρουσιάσουμε έναν απλό οδηγό για ότι χρειάζεται να γνωρίζετε για την δυσγραφία, τα συμπτώματα, την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση. Ας ξεκινήσουμε με ένα παράδειγμα.
Μία μητέρα πριν από λίγο καιρό μας έστειλε το ακόλουθο μαιλ: «Θέλω συμβουλές για το πως θα βελτιώσω τον γραφικό χαρακτήρα του γιου μου. Είναι τσαπατσούλικος και δυσανάγνωστος. Του λέμε να τα σβήσει και να τα ξαναγράψει αλλά καμία αλλαγή. Δεν φαίνεται να τον ενδιαφέρει. Αρκετά συχνά καταλήγουμε να τσακωνόμαστε οικογενειακώς από την ένταση που δημιουργείται».
Παρόμοια περιστατικά μας έχουν απευθυνθεί και στο παρελθόν και φυσικά θα μας απευθυνθούν και στο μέλλον. Υπάρχει μια ομάδα παιδιών και αργότερα ενηλίκων που δυσκολεύονται στο να οργανώσουν τη γραφή τους και όταν αυτό δεν αντιμετωπιστεί, ως επακόλουθο διαιωνίζεται και στο μέλλον. Οι παραινέσεις, το σβήσιμο και ξαναγράψιμο δεν αποδίδει παρά μόνο κάνει αντιπαθητική τη διαδικασία της γραφής και τελικά καταλήγουμε να μην επιθυμεί το παιδί να προσπαθήσει περισσότερο.
Η δυσγραφία είναι η αδυναμία να παράγεις καθαρό γραφικό χαρακτήρα σε οριοθετημένο χρονικά και χωρικά περιβάλλον, «ανεξάρτητα από την επαρκή διδασκαλία, την ενθάρρυνση, την πνευματική και σωματική υγεία», όπως οι συγγραφείς Brock Eide, M.D. και Fernette Eide, M.D. εξηγούν στο βιβλίο τους, The Mislabeled Child. Ακόμα, επισημαίνουν ότι η δυσγραφία συναντάται σε υψηλό ποσοστό. Ένα στα πέντε παιδιά, αντιμετωπίζουν έντονες δυσκολίες με το γραφικό τους χαρακτήρα.
Ανεξάρτητα από το πόσο συνηθισμένη είναι η εικόνα ενός κακογραμμένου κειμένου, συζητείται σπάνια ανάμεσα στους γονείς. Οπότε, εάν δεν έχετε ακούσει ποτέ πριν τον όρο, δεν είστε οι μόνοι. Ας δούμε τι χρειάζεται να γνωρίζετε για την δυσγραφία.
Συμπτώματα δυσγραφίας
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι δεν έχουν όλα τα παιδιά με δυσγραφία, άσχημο γραφικό χαρακτήρα. Κάποια μπορούν να συγκεντρωθούν και με μεγάλη προσπάθεια να έχουν καθαρογραμμένα γραπτά, αλλά τελικά, όταν τα παιδιά ανεβαίνουν σε βαθμίδες και «ξεφεύγουν» από το να μαθαίνεις πως να γράφεις (πρώτη δημοτικού), και περνούν στην αυθόρμητη γραφή ή σε μεγαλύτερης έκτασης εργασίες (τρίτη δημοτικού), δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν.
Τα πιθανά σημάδια ότι ένα παιδί έχει δυσγραφία είναι:
· Ο διαχωρισμός των λέξεων είναι άσχετος και απρόβλεπτος. Κάποιες λέξεις μπορεί να ενώνονται μαζί ενώ άλλες να χωρίζονται. Το γράψιμο μπορεί να ξεκινάει από το μέσο της σελίδας, αντί για τα αριστερά.
· Τα γράμματα «σκαρφαλώνουν» πάνω ή κάτω από τις σειρές.
· Τα παιδιά ίσως πετάξουν τυχαία κεφαλαία γράμματα στο μέσο των λέξεων ή δεν βάλουν κεφαλαίο γράμμα στην αρχή της πρότασης, παρόλο που ξέρουν τους κανόνες για τα κεφαλαία γράμματα.
· Παραπονιούνται ότι το χέρι τους πονάει μετά το γράψιμο. Μπορεί να πιάσουν το μολύβι παράξενα ή να γράψουν, με το σώμα τους να βρίσκεται σε ασυνήθιστη στάση.
· Αντιστέκονται στο να γράψουν εργασίες.
· Τα λάθη στον συλλαβισμό των λέξεων είναι συχνά ( αν και όχι πάντα).
Δυσγραφία σε σχέση με τη Δυσλεξία
Κάποια παιδιά με δυσγραφία μπορούν να έχουν επίσης και δυσλεξία, όμως αυτά τα δύο δεν πηγαίνουν απαραίτητα «πακέτο». Η δυσλεξία είναι μία μαθησιακή δυσκολία που χαρακτηρίζεται από δυσκολία στην ανάγνωση, δυσκολία στον τονισμό των λέξεων (ιδιαίτερα στην ανάγνωση αλλά και στην γραφή), αδυναμία στο να συνδέουν τα γράμματα με τους ήχους που αναπαριστούν (φωνολογία), στην αποκρυπτογράφηση των λέξεων, στην ευφράδεια στο διάβασμα και στον συλλαβισμό.
Η δυσγραφία είναι μία δυσκολία που δεν επηρεάζει την ανάγνωση των κειμένων. Τα παιδιά με δυσγραφία αντιμετωπίζουν δυσκολία στο να μεταφέρουν τις σκέψεις τους στο χαρτί, επειδή ο σχηματισμός των λέξεων δεν είναι αυτόματος. Συγκεντρώνονται στο πως θα γράψουν και όχι στο τι θα γράψουν».
Δυσγραφία: έλεγχος και διάγνωση
Εάν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας μπορεί να έχει δυσγραφία ή κάποιο θέμα με την γραπτή έκφραση, το πρώτο βήμα είναι να ειδοποιήσετε το σχολείο του παιδιού σας. Αν δεν δείξουν ενδιαφέρον για τις ανησυχίες σας θα μπορείτε να απευθυνθείτε στο σχολικό σύμβουλο της περιοχής σας και να ζητήσετε το παιδί σας να εξεταστεί από το ΚΕΔΑΣΥ.
Όμως, δεν χρειάζεται να κινητοποιήσετε μόνο τους μηχανισμούς του Υπουργείου Παιδείας. Στα τριάντα χρόνια που είμαι θεραπευτής έχω συνειδητοποιήσει ότι για κάποιο περίεργο λόγο, οι εκπαιδευτικοί παρότι ενδιαφέρονται για τους μαθητές τους, δεν ενημερώνουν τους γονείς για τα δικαιώματα που έχουν από τον ασφαλιστικό τους φορέα (Υπουργείο Υγείας) να ακολουθήσουν εξειδικευμένα μαθήματα ειδικής αγωγής με κάλυψη από τον ΕΟΠΠΥ. Υποθέτω, ότι δεν είχαν ποτέ την ανάλογη ενημέρωση και καθοδήγηση. Το αποτέλεσμα είναι τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες να γνωρίζουν για τις τάξεις ένταξης όχι όμως για την δυνατότητα τους να ακολουθήσουνε ατομικές συνεδρίες ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά τους.
Θα σας πρότεινα λοιπόν παράλληλα με την εξέταση του ΚΕΔΑΣΥ να αναζητήσετε ένα κέντρο ειδικών θεραπειών που θα αξιολογήσουν το μικρό σας και θα διαπιστώσουν αν το παιδί σας αντιμετωπίζει δυσγραφία ή όχι. Ανάλογα, θα σας κατευθύνουν για το τρόπο με τον οποίο στην περίπτωση που χρειάζεται ειδική παρακολούθηση θα συμβάλει σε αυτήν οικονομικά ο ΕΟΠΠΥ. Προσοχή! Κανείς δεν ακολουθεί ειδική αγωγή γιατί απλά «βαριέται» να γράψει όπως επίσης η ειδική αγωγή δεν είναι κέντρο μελέτης!
Συνήθως, ένα οργανωμένο κέντρο ειδικών θεραπειών θα έχει μία ομάδα από Παθολόγο Λόγου & Ομιλίας, Εργοθεραπευτές, Λογοθεραπευτές, Ειδικούς Παιδαγωγούς και Ψυχοπαιδαγωγούς.
Μία ιδιωτική εκτίμηση θα προσδιορίσει τι είναι το καλύτερο για το παιδί σας και επίσης θα κοιτάξει για άλλες πιθανές μαθησιακές δυσκολίες ή υποβόσκουσες δυσκολίες.
Στην εξέταση του παιδιού σας θα υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης σταθμισμένων εργαλείων. Αυτά είναι τεστ δεξιοτήτων που δίνουν τη δυνατότητα της αξιολόγησης με αντικειμενικές μετρήσεις και όχι με βάση την υποκειμενική κλινική εμπειρία του ειδικού θεραπευτή.
Μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας ακολουθώντας μια αλάνθαστη μέθοδο, αυτή της ενημέρωσης και της επιμονής. Αν αισθάνεστε ότι το συγκεκριμένο άρθρο σας βοήθησε, μοιραστείτε και με άλλους γονείς. Αν έχετε παρόμοια εμπειρία μοιραστείτε την μαζί μας μέσω του email therapeia.elpida@gmail.com ή επικοινωνώντας στην ανοικτή γραμμή επικοινωνίας της ομάδας μας στο 210.99.66.333.
Καλή επιτυχία σε όλες σας τις προσπάθειες με τα παιδιά σας!